Moskofile – Narodowcy

Ukraińscy politycy, którzy negowali istnienie odrębnego narodu ukraińskiego, w przeciwieństwie do ukraińskich posłów chłopskich – język ukraiński określali, zamiast, język ojczysty, mianem narzecza, a w swoich wystąpieniach sejmowych używali mieszaniny pierwiastków językowych, staro – cerkiewno – słowiańskich i rosyjskiego. Po klęsce Austrii pod Sadową w 1866r w ich lwowskim organie „Słowo” ukazał się artykuł, który głosił wręcz, że rusini galicyjscy stanowią wspólnotę z Rosjanami, jako jeden naród rosyjski zamieszkały od Karpat do Kamczatki. Pojawiły się też próby oderwania wschodniej Galicji i przyłączenia jej do imperium Rosyjskiego. Moskofile opierali swoją działalność na klerze i elementach urzędniczych.

Początkowo demokratyczno - narodowy ruch ukraiński stawiał słaby opór reakcyjnej i pro carskiej polityce Moskofili, obejmował on wąskie kręgi młodej inteligencji i młodszego duchowieństwa ukraińskiego. Dopiero w 1867r narodowcy zbliżyli się do chłopów, zakładając pismo „Prawda”, rok później, Towarzystwo Oświatowe „Proswita”. Na łamach lwowskiego pisma „Ruś” w 1868r pojawiły się artykuły uzasadniające dążenia narodu Ukraińskiego do samoistnego bytu, znalazły te dążenia poparcie u radykalnej grupy Polaków na uchodźstwie. Ośrodkiem pracy naukowej nad historią i literaturą ukraińską było Towarzystwo Kulturalne im. Tarasa Szewczenki we Lwowie. Ruchem narodowym kierowali Julian Romańczuk, bracia Barańscy i Ostap Terlecki. W 1880r Włodzimierz Barański założył pierwszy ukraiński dziennik „Dyło” propagujące odrębność Narodu ukraińskiego.

Termin - „ukraiński, Ukraina” lansowany był przez sprowadzonego z Kijowa do Galicji Michajła Hruszewskiego, a wprowadzony do pojęcia Naród, przez młodych ukraińskich narodowców. Dotychczas często utożsamiano określenie – ruski z russki, identyfikując Rusinów z Rosjanami.

Polskie ugrupowania polityczne ustosunkowały się do kwestii ukraińskiej dwojako; wschodnio galicyjscy ziemianie tzw. Podolscy byli nastawieni wręcz wrogo do tego problemu. Ukraińców traktowali jako nie Naród, a jego język uważali za rodzaj narzecza języka polskiego.

Natomiast polscy liberałowie byli skłonni na pewne ustępstwa na rzecz samodzielności narodowego ruch ukraińskiego.

Huculska cerkiew w Worochcie (Ukraina) przełom XIX i XX wieku. Na przełomie wieków i Ukraińcy poszukiwali swego narodowego stylu. Jako symbol wybrano cerkiew huculska – jest to typ cerkwi krzyżowej, tzn. założonej na wyraźnym planie krzyża greckiego.

Żydzi

Polityczna i kulturalna aktywizacja Żydów dokonywała się na tle liberalnego w gruncie rzeczy autonomicznego prawa Galicji i stopniowego wymierania pozostałości feudalizmu. Co raz to większa liczba żydów wyłamywała się z pod wpływu Getta i konserwatyzmu kahału. W śród żydów zaczęły pojawiać się dążenia narodowe, chociaż lata 1840–1870 w społeczeństwie żydowskim najsilniejsze poparcie miała kultura niemiecka, finansowana z ośrodków, Żydowskiego Oświecenia działającego na terenia Berlina i Wiednia. Należy jednak zaznaczyć, że oświecenie galicyjskie żyda oddaliło się od pierwowzoru z Berlina czy Wiednia.

Epigoni haskali w Galicji podjęli gruntowną reformę zacofanego i klerykalizowanego szkolnictwa żydowskiego. Podjęli również starania o polepszenie bytu rzeszy biedoty żydowskiej, próbując skierować biedotę w kierunku rolnictwa i rzemiosła przez szerzenie oświaty; pierwszy nurt posługiwał się językiem hebrajskim i kierowany był do

Przekupień żydowski – Stanisław Lentz bogatej części narodu żydowskiego – drugi nurt posługiwał

1897 r (muzeum Narodowe w Krakowie). się językiem judisz będącym językiem większości galicyjskich żydów – trzeci nurt oświecenia tzw. elacydyzm, który na przełomie XVIII i XIX wieku stał się formą urzędowej opozycji przeciw hahałowi i rabinom. Ruch ten w drugiej połowie XIX wieku przekształcił się, a zwłaszcza w Galicji w ostoje wstecznictwa i ciemnoty o charakterze konserwatywno – religijnym.

Po roku 1880 do szerokich mas biedoty żydowskiej i inteligencji dotarły hasła socjalistyczne, tworząc ośrodki socjalizmu galicyjskiego. Pod koniec XIX wieku sformowana została ideologia syjonizmu, propagująca polityczną emigracje Żydów, w celu zbudowania narodowego państwa żydowskiego na terenie Palestyny.

Założenie Stronnictwa Ludowego.

W drugiej połowie XIX wieku zmogła się agitacja ponownego wprowadzenia di Sejmu Krajowego posłów chłopskich. Agitował za tym „Przyjaciel Ludu”, pismo to zaczęło docierać do szerokiego kręgu odbiorców chłopskich, odważnie poruszając sprawę likwidacji przeżytków ustrojowych i społecznych.

Drugim ośrodkiem uświadamiającym chłopów, był ruch społeczny skupiający się wokół księdza Stojałowskiego, który lansował program pełnego wyzwolenia wsi z pod wpływu konserwatywnego ziemiaństwa. Stojałowski głosił hasła klerykalne i chociaż jego wystąpienia były nacechowane nie konsekwencją, to skupiał wielu zwolenników, a zwłaszcza na katolickiej wsi.

W dniu 28.07.1895r zwołano zjazd delegatów chłopskich w Rzeszowie, desygnowanych z okręgów na kandydatów wyborczych. Na zjeździe w tym samym dniu powołano do życia Stronnictwo Ludowe, prezesem został Karol Lewandowski, poseł do parlamentu austriackiego znany z wystąpień na jego forum z listopadzie 1894 r, aby Uczcić Pamięć zmarłego wówczas cara Mikołaja III. Stronnictwem jednak faktycznie kierował powołany w nie długim czasie sekretarz zarządu Jan Ostapiński młody ideolog chłopski, doskonale znający psychikę chłopską i umiejący do jej przekonań trafić.

Organizacje bojowe.

26.o91908r w Bezdanach, na małej stacyjce pod Wilnem, grupa 17 osób m in.Walery Sławek, Aleksandar Pystor, Tomasz Arciszewski, Aleksandra Szczernińska(druga żona Piłsudzkiego) pod osobistym dowództwem Józefa Piłsudzkiego napadła na pociąg pocztowy i zrabowała 200 tyś rubli, Piłsudzki określił to jako twarda konieczność. W tym samym roku 1908 na wieść o aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austrię Piłsudzki polecił Kazimierzowi Sosnkowskiemu utworzenie Związku Walki Czynnej, organizacji o charakterze spiskowym. W 1910 r przywódcy PPS Frakcja na bazie ZWC w oparciu o statuty legalnie działających na terenie Galicji organizacji strzeleckich, utworzyli Towarzystwo „Strzelec”pod dowództwem Józefa Piłsudzkiego. Podobną organizacje założyli Sztandar Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w secesjoniści z narodowej demokracji z tzw.

Przeworski 1908 r (muzeum Historyczne w Przeworsku) Frondy endeckiej. W 1910 r skupieni przy czasopiśmie Zarzewie założyli organizację Armia Polska, która powołała legalnie działające „Polskie Drużyny Strzeleckie”. Także Ludowcy z terenu Galicji w 1910 r utworzyli paramilitarną organizację „Drużyny Bartoszowe”i „Drużyny Podhaleńskie”. Natomiast galicyjscy endecy opanowali Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, zakładali oddziały polowe.

Łącznie organizacje strzeleckie na wiosnę 1914r liczyły 6500 członków, z czego na terenie Galicji 5000 tyś. Wszystkie te organizacje miały zaplecze i poparcie polityczno finansowe w założonym w 1912r w Zakopanym „Polski Sztab Wojskowy” pod patronatem założonej w 1912r „Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych”. Finanse pochodziły z największej amerykańskiej organizacji Polonijnej „Związek Narodowy Polski”

Granice Astro- Węgier w 1914 r.

Literatura;

Wielka Historia Polski tom 7............

Wielaka Historia Polski tom 8 ............Józef Buszko